Χαμηλή Αυτοεκτίμηση

Το πρώτο έτος ζωής: η επιβίωση, η θηλή, το δέρμα και ο ερωτισμός

Η στοματική φάση κυριαρχεί εδώ. Το στάδιο αυτό, της στοματικής φάσης, εχει διάρκεια απο τη στιγμή της γέννησης έως περίπου το τέλος του πρώτου έτους. Για να κρατηθεί στη ζωή ενα βρέφος, χρειάζεται ορισμένα στοιχεία. Αυτά είναι: ο ερωτισμός στο δέρμα και στο στόμα. Στο στόμα μεσω του θηλασμού, πιπιλισματος και στο δέρμα μεσω του χαδιού της μητέρας. Ο ερωτισμός αυτός που υπαρχει ως ένστικτο αλλα και που επανατροφοδοτειται από αυτες τις δραστηριότητες είναι απαραίτητος για την σωματική επιβίωση και την ψυχική ισορροπία. Η απόλαυση του βρέφους να βυζαίνει και η απόλαυση της μητέρας να ταΐζει με το στήθος της, δημιουργεί την όρεξη για φαγητό. Αν δεν υπαρχει αυτή η όρεξη το βρεφος δεν θα μπορέσει να επανακινητοποιήσει την στοματική διέγερση με αποτέλεσμα να πεθάνει. Η έλξη προς τη θηλή, είναι ζωτικής σημασίας λοιπόν.

Το Χάδι Στο Δέρμα

Αλλα και η αίσθηση του χαδιού στο δέρμα επίσης είναι σημαντικότατη. Αυτό συμβαίνει επειδή το βρέφος κατα τη διάρκεια των πρώτων τριών τεσσάρων μηνών δεν εχει αίσθηση του εαυτού, αισθανεται ενσωματωμένο με τον υπόλοιπο κόσμο. Διαχέεται. Εκεί υπάρχει ένα αίσθημα που μπορεί να περιγράφεται σαν σύμπαν, σαν θάλασσα, σαν ένα «όλον» ή σαν ενέργεια. Γιαυτό είναι πολυ διαδεδομένες πρακτικές και τεχνικες που μπορεί να θυμίζουν αυτό το πρωταρχικό «ωκεάνιο» βίωμα. Το μωρό δεν ξέρει που ειναι η αρχή του και που ειναι το τέλος του. Χρειάζεται την δερματική επαφή για να αρχίσει να αποκτά αίσθηση των σωματικών του ορίων. Υπάρχει ένα βιβλίο του 1974, πολυ σημαντικό στον χώρο της ψυχικής υγείας, λέγεται: «το εγώ – δέρμα» του Ντιντιέ Ανζιέ, όπου περιγράφεται με ερευνητικούς και κλινικούς όρους, η συνύπαρξη του δέρματος στην δημιουργία της σκέψης και του Εγώ, όπως αυτό διαμορφώνεται σταδιακά ως μια ξεχωριστή ταυτότητα.

Η Αίσθηση Του Πανθεϊσμού

Φαγητο και χάδι λοιπόν, αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία της σχέσης βρέφους – μητρικής φιγούρας. Το χέρι της μητέρας στο δέρμα του βρέφους ειναι εκείνο που κάνει το βρεφος να αρχίσει να αποχωρίζεται από την αντίληψη του πανθεΐσμού, ότι δηλαδή είναι ένας θεός που δεν αρχίζει από πουθενά και δεν τελειώνει πουθενά. Το παζλ του πρώτου έτους συμπληρώνεται με την αγάπη της μητέρας προς το μωρό. Αυτό ειναι κάτι διαφορετικό απο τα παραπάνω. Το νοιάξιμο για το μωρό, και το ότι εχει τη δυνατότητα να καταλαβαίνει τις ανάγκες του μωρού. Οταν η μαμά ειχε μια δικιά της μαμά που δεν την καταλάβαινε, τότε θα το επαναλάβει ασυνείδητα παρόλο που η πρόθεσης της ειναι να νοιαστεί για το μικρό.

Το Νοιάξιμο Και Οι Δυσκολίες

Αυτή είναι μια επανάληψη που πρέπει κάθε μητερα να προσέχει και πριν τη γέννηση να συζητάει πέντε πραγματα με κάποιον ειδικό σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο. Πολλές θελουν να δώσουν νοιάξιμο αλλα δεν ξέρουν πως. Μετά ειναι και η δυσκολία να καταλάβεις πάντοτε τι θέλει ενα μωρό. Πεινάει; Κρυώνει, θέλει να μείνει ήσυχο; Θέλει μπάνιο; θέλει να κάνει κακά του ή τσισια του; Θέλει αγκαλιά; Θέλει να κοιμηθεί; Μια καλή μητερα, προσπαθεί να καταλάβει αυτά τα πραγματα. Δεν υπαρχει τέλεια μητέρα, μην κυνηγάτε αυτό. Μια αρκετα καλή όμως μπορεί να υπάρξει αν προσπαθεί να καταλάβει . Κι αυτό ομως δεν ειναι εύκολο γιαυτό και λεμε οτι στο πρώτο έτος ιδιαίτερα, χρειάζεται βοήθεια απο τον άντρα της. Ο άντρας στο πρώτο έτος ειναι η μαμά της γυναίκας του. Αυτό το ρόλο πρέπει να εχει. Να τη βοηθησει, να την καταλαβει, να τη στηρίξει στα άγχη και στις δυσκολίες της. Το βρεφος θέλει τη μαμά του να καταλαβαίνει γιατί αλλιώς δε μπορεί να επιβιώσει. Ετσι και η μαμά θέλει τη μαμά της να την καταλαβαίνει για να μπορεί να καταλαβει τις ανάγκες του δικού της μωρού.

Η Αυτοεκτίμηση

Η εκτίμηση προς τον εαυτό έχει απόλυτη σχέση με όσα περιέγραψα παραπάνω. Αν έχεις αυτή την αρκετά καλή επικοινωνία, τότε απλώς έχεις ως εαυτός την αίσθηση ότι αξίζεις. Επικοινωνία σημαίνει τρία πράγματα:

1. Σταθερότητα
2. Στενότητα
3. Θερμότητα

Τί σημαίνουν αυτά; Πρώτον ότι είσαι εσύ που με φροντίζεις πάντα και δεν αλλάζεις. Είσαι σταθερό άτομο. Μετά με φροντίζεις χωρίς να περνούν μεγάλα διαστήματα (η σχέση είναι στενή), είμαστε δηλαδή συνέχεια μαζί και τρίτον στην σχέση μας ανακαλύπτουμε ότι υπάρχει μια συναισθηματική κοντινότητα που μας φέρνει ζεστασιά στην ψυχή. Αυτά τα τρία δημιουργούν την αυτοεκτίμηση στο πρώτο έτος ζωής. Αν δεν υπάρχουν μπαίνει η αίσθηση του αφανισμού. Κάθε ώρα και στιγμή είναι σα να πεθαίνεις. Μετά έρχεται η γκρίνια, η απαιτητικότητα, που είναι βεβαίως εκκλήσεις για φροντίδα. Αν είσαι τυχερός και την πήρες, μπορείς να προχωρήσεις όσο μόνος κι αν είσαι μετά, όσα κι αν τύχουν. Γιατί μέσα σου είσαι καλά. Δεν σε επηρεάζει τόσο πολύ η εξωτερική πραγματικότητα παρά στο βαθμό που πραγματικά της αναλογεί.

Αν Είσαι Καλά Χαίρεσαι Απλώς Τη Ζωή

Βλέπω πολύ συχνά στην κλινική μου καριέρα βλέποντας ασθενείς με διάφορα προβλήματα ότι η χαμηλή αυτοεκτίμηση έχει τεράστιες επιδράσεις με αρνητικό πρόσημο. Ακόμα και στις περιπτώσεις που κάποιος πετύχει επαγγελματικά και προσωπικά, ακόμα και τότε το βάρος που κουβαλάει μέσα του είναι πολύ μεγάλο. Δεν έχει σημασία να είσαι επιτυχημένος για τους άλλους αν δεν μπορείς να ευχαριστηθείς την επιτυχία σου. Ευτυχισμένος μπορεί να είναι κανείς με πολύ μικρά πράγματα, ελάχιστα. Η αυτοεκτίμηση δεν διαφημίζεται ούτε προβάλλεται. Όταν γίνεται κάτι τέτοιο τότε συμβαίνει το αντίθετο: δεν υπάρχει αυτοεκτίμηση. Βλέπω πάρα πολλούς από κοινωνική και επαγγελματική άποψη επιτυχημένους ανθρώπους που ενώ έχουν όλα όσα θα ήθελε κάποιος στη ζωή τους, δεν είναι ευχαριστημένοι. Αυτό συμβαίνει γιατί μέσα τους δεν είναι καλά με τον εαυτό τους. Αν είσαι καλά με τον εαυτό σου, απλώς χαίρεσαι τον ήλιο, το κουλούρι που αγόρασες στο δρόμο, τον αυθορμητισμό των παιδιών σου, συμμετέχεις στα κοινά με άλλους ανθρώπους, δεν έχεις υπερβολικό θυμό, δεν τρώγεσαι με τα ρούχα σου. Πάρα πολλοί άνθρωποι σήμερα, στον κόσμο του καταναλωτισμού και της πλήρους ασυδοσίας, ενώ θεωρητικά έχουν όλα όσα απαιτούνται για να ζήσουν καλά, δεν ζουν καλά. Μέσα τους υπάρχει ένα κενό που δεν συμπληρώνεται με τίποτα. Δεν μπορούν να ευχαριστηθούν τίποτα, όλο προσπαθούν για περισσότερα, είναι απαιτητικοί προς τον εαυτό τους και προς τους άλλους. Ζητάνε συνεχώς πράγματα πολλές φορές με έμμεσο τρόπο που σε σπρώχνει να νιώθεις ότι πιέζεσαι. Είναι η δική τους εσωτερική πίεση που σου προβάλλουν. Είναι άνθρωποι που η στέρηση τους έχει ταλαιπωρήσει τόσο πολύ που δεν μπορούν να βρούν ησυχία. Όχι η υλική στέρηση. Σε παράγκα να γεννηθείς, αν έχεις σταθερότητα, στενότητα και θερμότητα στη σχέση, θα είσαι ευχαριστημένος και θα βρείς και τον τρόπο να φτιάξεις τον κόσμο γύρω σου καλύτερο. Τα παιδιά των ανθρώπων με χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα παιδιά των ανθρώπων που δεν είχαν γονείς που νοιάστηκαν πραγματικά γι’ αυτά γιατί είχαν τα δικά τους προβλήματα να λύσουν, γίνονται κι αυτά προβληματικά σαν τους γονείς τους. Δεν θα μπορέσουν να χαρούν τη ζωή που τόσο δύσκολη και δύστροπη θα τους φαίνεται. Αλλά η ζωή δεν είναι τιποτα από μόνη της. Εμείς τη χρωματίζουμε ή τη γκριζάρουμε, εμείς την διευκολύνουμε ή την καταστρέφουμε.

Εμείς κρατάμε τα πινέλα και τους καμβάδες. Αλλά αν δεν έχεις την ασφάλεια της επικοινωνίας όταν είσαι μικρός, τα ρίχνεις στον άλλο. Φταίει η ζωή, φτάιει η κοινωνία, φταίνε οι άλλοι. Δεν φταίνε οι άλλοι γιατί στην ασυνείδητη πλευρά μας (που είναι και η μεγαλύτερη πλευρά του εαυτού μας) έχουμε αισθήματα θυμού, πίκρας, μίσους, και μη εκφρασμένης επιθετικότητας. Στην θεραπεία βλέπουμε που απευθύνεται αυτή η επιθετικότητα και την αφήνουμε να βγει. Αλλά περνάει κανείς διάφορα στάδια με πρώτα εκείνα των αμυνών. Πρώτα είναι οι άμυνες που στέκονται εμπόδιο μπροστά. Η άρνηση που πείθουμε τον εαυτό μας ότι κάνει που συμβαίνει δεν συμβαίνει, η εκλογίκευση που στολίζουμε τα πράγματα να μη φαίνονται ακριβώς πως είναι, ο αντιθετικός μηχανισμός που κάνει το κακό καλό, η διχοτόμηση που κόβουμε το αντικείμενο στη μέση και βάζουμε δεξιά τα καλά και πετάμε τα κακά οπότε απορρίπτουμε και καταπιέζουμε την επιθετικότητα με αποτέλεσμα να γίνονται εκρήξεις και επιθέσεις που φαίνονται παράλογες κι ένα σωρό άλλοι μηανισμοί αμυντικοί που τους έχουμε βάλει μπροστά για να μη νιώσουμε τα πραγματικά αισθήματα που έχουμε μέσα μας και που αν δεν εκφραστούν η ζωή μας θα πάει χαμένη. Θεραπεία σημαίνει να νιώσω μέσα μου όλα τα πραγματικά αισθήματα που έχω. Αυτό δεν γίνεται τυχαία. Γίνεται στη σχέση με το θεραπευτή. Αυτό γίνεται στη θεραπεία. Μια μεταβίβαση των αισθημάτων που τα ξαναζούμε, τα επαναλαμβάνουμε και ο θεραπευτής μας τα δείχνει. Οπότε εκεί τα νιώθεις. Δεν τα καταπιέζεις άλλο. Αφού το κάνεις αυτό, τότε μπορείς να αρχίσεις να φέρεσαι και διαφορετικά. Είσαι πιο αληθινός, πιο κοντά στον πραγματικό σου εαυτό. Δεν τον κρύβεις. Αυτό το βλέπουν και οι άλλοι κι έτσι η επικοινωνία που τόσο έλειψε, είναι τώρα δυνατόν να πάρει μία διαφορετική διαδρομή. Το ταξίδι της θεραπείας είναι σημαντικό γιατί εκεί πρωτοβλέπει ουσιαστικά ο άνθρωπος τον εαυτό του. Για πρώτη φορά. Ότι βλέπαμε πριν τη θεραπεία δεν είναι παρά ένα ένα αμυντικό σύστημα στα συναισθήματα που αναγκαστήκαμε να απωθήσουμε. Γι’ αυτό και ο κόσμος είναι δύσκολος, οι σχέσεις πολύπλοκες, οι άνθρωποι δεν μπορούν να συννενοηθούν και η επιθετικότητα είναι η πρώτη αυτόματη έκφραση. Αν είσαι καλά με εσένα, μισείς αλλά ξέρεις ότι είναι φυσιολογικό. Έτσι το κάνεις και χιούμορ οπότε μπορείς να δείς και την άλλη πλευρά. Ότι όλοι είμαστε ίδιοι μέσα μας, έχουμε τις ίδιες ανάγκες αλλά είμαστε και διαφορετικοί με διαφορετικές ικανότητες, διαφορετικά γονίδια. Δηλαδή τα δέχεσαι αυτά. Το να τα δεχτείς σημαίνει ότι μπορείς να δεχτείς τον εαυτό σου. Δεχόμαστε τους άλλους όταν δεχτούμε πρώτα εμάς. Και εκεί είναι που τελικά στοχεύει μια πραγματική θεραπεία είτε πρωτοέρχεται κανείς για τα συμπτώματα, είτε έρχεται για τις σχέσεις, είτε έρχεται γιατί ανησυχεί, γιατί φοβάται, γιατί καταρρέει. Η θεραπεία λοιπόν είναι η κατανόηση του εαυτού μας.

*Aπαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου χωρίς την έγγραφη άδεια του συγγραφέα

Δείτε επίσης: Οι πηγές του άγχους

Η διαδικασία της ψυχοθεραπείας απαιτεί δέσμευση, αφοσίωση και απευθύνεται μόνο σε όσους βλέπουν σοβαρά οτι χρειάζεται να αλλάξουν τη ζωή τους. Αν σκέφτεστε να ξεκινήσετε αυτό το ταξίδι, καλέστε με στο 211 71 51 801 για να κλείσετε ένα ραντεβού και να δούμε μαζί πώς μπορώ να σας βοηθήσω

Μιχάλης Πατεράκης
Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής
Δέχομαι κατόπιν ραντεβού
Καρνεάδου 37 Κολωνάκι (Δίπλα στον Ευαγγελισμό)
Τηλ: 211 71 51 801
www.mixalispaterakis.gr
www.psychotherapy.net.gr