Μετά από πολλά χρόνια έρευνας, θεωρίας και κλινικής εφαρμογής έχουμε διαπιστώσει ορισμένες στοιχειώδεις μορφές των ψυχικών συνιστωσών ούτως ώστε να μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τα ενδοψυχικά φαινόμενα. Μια από αυτές τις συνιστώσες αφορά στον όρο «ένστικτο».
Ένας πολύ καλός ορισμός και άρτιος ψυχαναλυτικά, για την έννοια του ενστίκτου, λέει: «Ένα ένστικτο ή καλύτερα μια ενστικτώδης ορμή ειναι η δυναμική ενέργεια του οργανισμού που προέρχεται απο εσωτερικά ερεθίσματα και ωθεί προς μια συγκεκριμένη συνηθως δράση. Αυτή η δράση ειναι προκαθορισμένη απο τη φύση, αλλα μπορει να διαφοροποιηθεί. Η διαφορετική εμφάνιση των ενστικτωδών ορμών μέσα απο την ανθρώπινη συμπεριφορά δείχνει τον πολυμορφισμό τους για τον οποίο μίλησε ο Freud το 1915. Όπως ο ίδιος είπε, «τα ένστικτα δείχνουν το μέτρο των απαιτήσεων του σώματος από την ψυχική συσκευή», υποδεικνύοντας ετσι την αλληλεπίδραση ψυχής-σώματος που αργότερα και άλλοι υπογράμμισαν.
Τα ένστικτα έχουν βιολογική βάση διότι αρχικά υπάρχει μια βιοχημική διεργασία που προκαλεί εσωτερικους ερεθισμούς, σωματικούς βασικά, όπως π.χ οταν πεινά κανεις, αλλα και ψυχικούς, αφού π.χ συνδυάζεται τελικά το αίσθημα της πείνας με τη φαντασιωσική εικόνα της τροφής. Οι ερεθισμοί αυτοί δημιουργούν μια ανερχόμενη τάση, μία αυξανόμενη διέγερση, την οποία ο οργανισμός δεν μπορεί να ανεχθεί για πολύ και αισθάνεται πιεστική την ανάγκη για κατάπαυσή της. Η λύση της τάσης μέσα από κάποια δράση φέρνει την ανακούφιση και οδηγεί στην αρχική ισορροπία.»