Επικοινωνήστε μαζί μας

Ικανότητα Για Σχέσεις

YouTube video

Η Πρώτη Δόμηση Των Σχέσεων

Όλες οι σχέσεις στην ζωή έχουν σαν πρότυπο τις σχέσεις της παιδικής ζωής. Και στο βάθος αυτών των σχέσεων, το αρχικό υλικό έχει παρθεί, η αρχική μελέτη θα λέγαμε με όρους μηχανικής, έχει γίνει με τους όρους της σχέσης μας με την φιγούρα που μας φρόντιζε στον πρώτο χρόνο ζωής. Τα ερεθίσματα τα οποία εγγράφηκαν μέσα μας από τότε και οι συναισθηματικές παραστάσεις οι οποίες τυπώθηκαν στον ψυχοσωματικό μας εαυτό, αυτές είναι που θα παίξουν τον πιο σημαντικό ρόλο στη ζωή μας. Οι ανάγκες οι οποίες καλύφθηκαν ή δεν καλύφθηκαν εκεί, αυτές θα προσδιορίσουν και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορέσουμε να βιώσουμε τα επόμενα στάδια. Εκεί θα φανεί τί είδους ικανότητες ή ανικανότητες έχουμε μαζί με το γονιδιακό μας δυναμικό.

O Πρώτος Καιρός

Ένα εξαιρετικά σημαντικό λοιπόν στοιχείο των σχέσεων που συνάπτουμε στη ζωή μας το βρίσκουμε στις πρώτες εκείνες διαντιδράσεις. Αν η φιγούρα φροντίδας είναι εμπεριεκτική όπως συνηθίζουμε να λέμε όταν αναφερόμαστε στην εικόνα (πραγματική, συμβολική και φαντασιακή) της μητέρας, αν δηλαδή έχει αναπτύξει το πλαίσιο εκείνο μέσα στο οποίο αισθανόμαστε ασφαλείς, τότε μπαίνει σαν εγγραφή μέσα μας η αίσθηση ότι αξίζουμε. Αυτός είναι ο πρώτος δομικός λίθος για να μπορέσουμε να κάνουμε σχέσεις. Αν υπάρχει μέσα μας η αίσθηση ότι είμαστε άξιοι, ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε, ότι οι άλλοι μας δίνουν αυτά τα οποία θέλουμε απλά και μόνο γιατί είμαστε εμείς αυτοί που είμαστε, τότε θα μπορέσουμε να πλησιάσουμε χωρίς φόβο ακόμα κι έναν ξένο και να αφήσουμε τον εαυτό μας να εκφράσει την σωματική και ψυχική κινητικότητα. Θα μπεί δηλαδή το παιδί με αυτό τον τρόπο πιο εύκολα στο παιχνίδι, θα αφεθεί ανέμελο να δώσει και να πάρει, θα εκφράσει θαυμασμό και απορία. Ενώ στην αντίθετη θα είναι ανεσταλμένο. Ανεσταλμένο σημαίνει ότι θα διστάζει, θα αμφιβάλλει και θα φοβάται. Θα είναι ήδη νευρωτικό. Δεν πρέπει να υπάρχει μη και όχι στην βρεφική ηλικία. Στην βρεφική ηλικία τα πάντα πρέπει να είναι ανοιχτά, ευπρόσδεκτα, αυθόρμητα, εκφραστικά. Να ικανοποιείται η κάθε ανάγκη για φαί, για άνεση, για επίθεση, για ύπνο. Ότι ώρα θέλει το μωρό, όποτε το επιθυμεί, όπως το επιθυμεί. Άρα τότε το μωρό μας οδηγεί. Ένα δύστροπο μωρό σημαίνει στις περισσότερες περιπτώσεις ότι δεν έχει μπεί σε έναν δίαυλο επικοινωνίας με την φιγούρα που το φροντίζει. Δεν έχει εγκατασταθεί ένας είδος δεσμού κατανοητικό.

 

Ο Δεσμός Και Οι Δυσκολίες

Αυτό δεν σημαίνει ότι η μητέρα είναι ανίκανη για δεσμό αλλά δεν είναι πάντα εύκολο να καταλάβεις την ανάγκη του μωρού. Είναι μια δύσκολη δουλειά. Και έχει πάρα πολλά ασυνείδητα στοιχεία της μητέρας. Από τον καιρό και τον τρόπο με τον οποίο μεγάλωσε η μητέρα. Τί έκανε η δική της μάνα. Αυτός είναι ένας παράγοντας. Ένας δεύτερος ήταν πως φαντάζεται τον εαυτό της ως μητέρα και αν αυτό που φανταζόταν έχει απόσταση και πόση απόσταση από την πραγματική μητρικότητα. Ένας τρίτος παράγοντας είναι τί προσωπικότητα είναι η μητέρα. Αν είναι παιδική, εν είναι στερημένη, αν έχει άλυτα θέματα, πως είναι ο γάμος της. Ένα τέταρτο ζήτημα είναι αν ο σύντροφος είναι στηρικτικός και αν η επικοινωνία του ζευγαριού είναι ομαλή. Ένας πέμπτος παράγοντας είναι η ιδιοσυγκρασία του παιδιού. Ένας έκτος παράγοντας είναι αν το παιδί είναι αγόρι ή κορίτσι και τι φαντασιωσικές επιδιώξεις υπάρχουν από πλευράς της μητέρας ή και του ζευγαριού. Ένας έβδομος παράγοντας αφορά στον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται η σχέση μητέρας μωρού καθώς προχωρά η ζωή. Ποιες συναισθηματικές αλλαγές υπάρχουν και πως γίνονται δεκτές. Αν υπάρχουν απαγορεύσεις, επιθυμίες και πως αυτά γίνονται μέρος της σχέσης. Στην βρεφική ζωή πρέπει να αφήνουμε το μωρό να μας οδηγεί. Εκείνο μας λέει ουσιαστικά πως να δεθούμε μαζί του μαζί με την δική μας επιθυμία για δέσιμο.

YouTube video

Το “Εμείς” Είναι Σημαντικό

Άρα ο χαρακτήρας του παιδιού δεν είναι ποτέ ένα μοναδιαίο αποτέλεσμα της δικής του αποκλειστικά ψυχικής ροής. Η ψυχική ροή θα πάρει σταδιακά το χαρακτήρα ενός δομημένου συστήματος το οποίο θα έχει συνοχή μέσα σε ένα ασφαλές πλαίσιο, όταν καθρεφτιστεί από τη φιγούρα φροντίδας. Εκεί φτιάχνεται ουσιαστικά η συνεκτικότητα του ψυχισμού. Αν αυτή η διαντίδραση μέσω του καθρεφτίσματος που έχει πράγματα δικά σου και δικά μου πραγματοποιηθεί με τρόπο που να δίνει την εσωτερική αίσθηση ότι οι ανάγκες μου είναι κοινές με σένα, τότε μπορούμε να πούμε ότι το μωρό βρίσκεται στον σωστό δρόμο ανάπτυξης. Και βρίσκεται σε σωστό δρόμο ανάπτυξης γιατί χρειάζεται ένα βοηθητικό εγώ στην αρχή. Ο εαυτός εκεί δεν “είμαι εγώ” αλλά “είμαστε εμείς”. Ο εαυτός είναι εμείς.

Αφού συμβεί αυτό, τότε με τις ματαιώσεις που αναγκαστικά υπάρχουν (δεν είμαι πάντα εκεί για τον άλλο, δεν ικανοποιώ εκατό τοις εκατό τις ανάγκες του, δεν τον αισθάνομαι πλήρως) δημιουργείται η αίσθηση ότι σε αυτά τα κενά πρέπει να αντέξω να είμαι εγώ σαν ένας μοναδικός εαυτός. Αρκεί να μην είναι μεγάλες οι ματαιώσεις γιατί μετά θα μείνει ο φόβος ότι θα αφανιστώ και όλη μου η ζωή θα γυρνάει γύρω από αυτό το φόβο. Αν μάλιστα συμβεί μια τρομερή ματαίωση ή πολλές τακτικές μεγάλες ματαιώσεις σε ένα διάστημα όπου το χρονικό σημείο είναι κρίσιμο για την συνεκτικότητα του εαυτού, τότε μπορεί να σχηματιστεί και παθολογία βαρύτερη όπως οριακές διαταραχές ή ψυχωσικές αντιδράσεις. Δεν είναι λοιπόν τόσο απλό το θέμα της ικανότητας των σχέσεων. Αν μπορώ να κάνω δεσμούς ουσιαστικούς, αν μπορώ να δοθώ σε μια σχέση, αν είμαι αφελής, αν είμαι επιθετικός, αν είμαι στερημένος, αν αρνούμαι την πραγματικότητα, αν φοβάμαι την σωματική επαφή, αν φοβάμαι ότι θα με απορρίψουν, αν φοβάμαι ότι θα συγχωνευτώ, αν έχω χαμηλή αυτοεκτίμηση, αν αντιστρέφω το μίσος και το κάνω αγάπη, τότε θα φερθώ αναλογικά με τον χαρακτήρα μου.

 

Ο Χαρακτήρας Μας Βγαίνει Πάντα Στην Επιφάνεια

Κανείς δεν μπορεί να συμπεριφερθεί αντιστρόφως ανάλογα με τον χαρακτήρα του. Αν είσαι γυναίκα και μισείς τον πατέρα σου που δεν σε κοίταξε όταν το είχες ανάγκη (αλλά δεν το ξέρεις αυτό, το έχεις καταπιέσει), τότε θα λες πως αγαπάς τους άντρες αλλά στο βάθος θα θέλεις να τους εκδικηθείς. Οπότε θα συμπεριφερθείς με εκδικητικό τρόπο. Χωρίς να το καταλαβαίνεις θα στήνεις παγίδα για να τους φέρεις σε δύσκολη θέση. Το ίδιο συμβαίνει αν είσαι άντρας και η μητέρα σου προσπάθησε να σε κρατήσει μαζί της και να μην σε αφήσει να ενηλικιωθείς. Να σε κρατήσει παιδί. Εκεί μπορεί εύκολα να βρίσκεις γυναίκες χρησιμοποιώντας την παιδικότητα και να γίνεσαι γλυκός αλλά όταν θα μπαίνεις στη σχέση θα θέλεις να βρίσεις τη γυναίκα σου στο πρόσωπο της οποίας βλέπεις τη μάνα σου για να την εκδικηθείς που δεν σε άφησε να μεγαλώσεις. Αν μεγάλωσες σε ένα περιβάλλον όπου το κάθε αρνητικό, το κάθε κακό, το κάθε “μη καλό” καταπιεζόταν, τότε θα γίνεις αφελής και θα πιστεύεις ότι ο κόσμος είναι φτιαγμένος με καλές προθέσεις. Αυτό είναι ένα μεγάλο ψέμα γιατί δε μπορεί να αντέξεις τα επιθετικά σου αισθήματα. Αν έμαθες ότι δεν πρέπει να βγάζεις επιθετικά αισθήματα, αν δηλαδή οι άλλοι δεν το άντεχαν αυτό, τότε θα καταπιέζεις την επιθετικότητα. Στον πολιτισμό την καταπιέζουμε την παιδική επιθετικότητα ενώ ουσιαστικά ένα παιδί που γίνεται επιθετικό είναι πιο φυσιολογικό από ένα ανεσταλμένο.

 

Η Απορρόφηση Της Επιθετικότητας

Ξέρω τις αντιρρήσεις σας. Δεν μιλάω για ένα παιδί 15 ετών το οποίο κάνει bullying σε άλλα παιδιά. Το 15 ετών παιδί δεν είναι παιδί. Είναι έφηβος που έχει καταπιεστεί και έχει υποστεί μεγάλες στερήσεις για να συμπεριφέρεται έτσι. Εκεί ασφαλώς τα πράγματα είναι διαφορετικά. Μιλάω για τα παιδιά 3 ετών, 4 ετώ, 5 ετών μέχρι και 9 περίπου. Ένα παιδί ζωηρό, που μπορεί να πει και κάτι απρεπές ή να κάνει κάτι που δεν αρμόζει στην ηθική μας, ασφαλώς στον πολιτισμό θα λάβει παρατήρηση. Αλλά το σημαντικό εκεί, είναι να εξηγήσουμε γιατί πρέπει να ανασταλλεί η συμπεριφορά αυτή. Γιατί δεν συμπεριφερόμαστε έτσι. Αν δεχτούμε ότι αυτή η συμπεριφορά, είναι μια αυθόρμητη αντίδραση που μπορεί και να έχει ένα κομμάτι δίκιου αλλά ότι θα πρέπει να υπολογίσουμε και τους άλλους που δέχονται την συμπεριφορά, ή ότι αυτό δεν είναι αποδεκτό γιατί δημιουργεί προβλήματα, αν δηλαδή απορροφήσουμε αυτή την συμπεριφορά αντί να την καταπιέσουμε χωρίς εξήγηση, τότε αυτό το κομμάτι της απαγόρευσης θα έχει πολύ λιγότερες πιθανότητες να ενσωματωθεί ως ένα αυστηρό δικαστή που αργότερα θα δημιουργεί τιμωρίες και ενοχές. Τα παιδιά που είναι “ώριμα” καθώς λένε πολλοί βλέποντας ένα μικρό παιδί, αυτά τα παιδιά είναι βέβαιο ότι έχουν ενσωματώσει ένα αυστηρό πλαίσιο το οποίο πνίγει την αυθόρμητη έκφρασή τους με αποτέλεσμα να περιορίζονται οι δυνατότητες επικοινωνίας και σχέσης με τους άλλους.

YouTube video

Οι Δυνατότητες Επικοινωνίας Έχουν Αρχαϊκή Βάση

Κάθε χαρακτήρας έχει από πολύ νωρίς δομήσει τις δυνατότητες επικοινωνίας του και μπορούμε βλέποντας σήμερα ένα παιδί να ξέρουμε τί είδους σχέσεις είναι ικανό να κάνει ή αν είναι ανεσταλμένο και σε ποιο βαθμό. Επίσης εγώ που βλέπω ενηλίκους μπορώ με τον καιρό και από την επικοινωνία την οποία αναπτύσσει ο ασθενής μαζί μου, να καταλάβω τί συνέβη όταν ήταν παιδί και τελικά διαμορφώθηκε να είναι ένας φοβισμένος, υπερβολικά ανεσταλμένος, αφελής, ενοχικός, επιθετικός, νάρκισσος, μπερδεμένος ενήλικος. Στην θεραπεία ζωντανεύει η παιδική ζωή και εκεί μου αποδίδει τα αισθήματα που είχε προς τον πατέρα του, προς τη μητέρα του, προς τα αδέρφια του, κτλ. Όταν αρχίσει και γίνεται αυτό τότε ξαναζεί τις περιόδους όπου συνέβαιναν πράγματα τα οποία δεν ήξερε, δεν καταλάβαινε καθώς η παιδική ζωή κυλούσε. Αυτά είχαν περάσει στο ασυνείδητο και τώρα στην θεραπεία τα βλέπουμε και τα ξαναζεί μαζί μου.

Τι Συμβαίνει Στην Θεραπεία

Εγώ σαν μπαμπάς, σαν μαμά, σαν αδερφός, ανάλογα με το τί μου αποδίδει, δεν επαναλαμβάνω την ίδια ιστορία. Κρατώ τα όρια του πλαισίου για να ξαναβιωθεί η παιδικότητα με ένα ομαλό τρόπο. Οι ασθενείς πιέζουν. Πάντα πιέζουν να ξαναπαίξουν το ίδιο σενάριο. Εξεγείρονται, θυμώνουν, μου αποδίδουν ευθύνες, στήνουν παγίδες, δεν δέχονται να παραδεχτούν ότι μισούν, ότι εκδικούνται, ότι είναι φοβισμένοι. Αλλά οι άμυνες κάμπτονται με τον καιρό αφού είμαι εκπαιδευμένος να δέχομαι τις αντιδράσεις και να τις δείχνω στον θεραπευόμενο. Θεραπεία είναι η κάμψη των αμυνών όπως έχω περιγράψει και σε άλλα άρθρα μου.  Άπαξ και αρχίσουν να κάμπτονται, τα συναισθήματα βγαίνουν εύκολα στην επιφάνεια. Τα πραγματικά. Αυτά που ήταν κρυμμένα. Όχι τα αμυντικά με τα οποία ζει κανείς όλη του τη ζωή. Γι’ αυτό και οι χειρότεροι θεραπευόμενοι είναι οι γιατροί και οι δικηγόροι. Οι μεν δικηγόροι είναι αυτοί που διάλεξαν να σπουδάσουν τις άμυνες (νόμοι, δικαϊικό σύστημα, αρχές, τιμωρίες, ενοχές κτλ) οπότε είναι τρομερά πληγωμένοι και θέλουν να βρουν λύση με την επιστήμη (αλλά η επιστήμη όσο χρήσιμη και αν είναι δεν είναι λύση αλλά επανάληψη ή απλή εκτόνωση των προβλημάτων) και οι δε γιατροί είναι τόσο φοβισμένοι για την σωματική τους (άρα και ψυχική τους) ακεραιότητα που διάλεξαν μία επιστήμη η οποία σε βάζει σε μία παντοδυναμική λογική ότι αφού έμαθες το σώμα μπορεί να είσαι αθάνατος. Αλλά η παντοδυναμία είναι βρεφική, είναι η άμυνα του δυικού συστήματος μητέρας – βρέφους προκειμένου να προστατευτεί από το εξωτερικό περιβάλλον για όσο καιρό χρειάζεται προκειμένου να αναπτυχθεί ο κοινός εαυτός και μετά μέσω των ματαιώσεων να αναδυθεί ο ένας εαυτός του νηπίου. Είναι λοιπόν οι άμυνες που πρέπει να καμφθούν. Στην αρχή παλεύουμε με αυτές. Μετά όταν σπάσουν θα μπορέσει το άτομο να μπει στην ενήλικη ζωή. Αλλά αυτό θα πάρει αρκετό καιρό. Είναι ο δρόμος της ψυχοθεραπείας. Και θέλει δέσμευση για να πάρει κανείς αυτό το δρόμο. Αλλά όταν είμαστε δύο μπορούμε να επικοινωνήσουμε. Η δική μου η δουλειά είναι να βλέπω τον εαυτό σας και να σας τον δείχνω. Σταδιακά, λίγο κάθε φορά, με ασφάλεια. Έτσι ο θεραπευόμενος θα έχει την ευκαιρία να καταλάβει εκείνο που δεν μπορεί να φανεί αλλά, ζεί, υπάρχει, επαναλαμβάνεται και καθορίζει όλη τη ζωή μας με τρόπο ασυνείδητο.

*Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου χωρίς την έγγραφη άδεια του συγγραφέα

Δείτε επίσης: Διαζύγιο

Η διαδικασία της ψυχοθεραπείας απαιτεί δέσμευση, αφοσίωση και απευθύνεται μόνο σε όσους βλέπουν σοβαρά οτι χρειάζεται να αλλάξουν τη ζωή τους. Αν σκέφτεστε να ξεκινήσετε αυτό το ταξίδι, καλέστε με στο 211 71 51 801 για να κλείσετε ένα ραντεβού και να δούμε μαζί πώς μπορώ να σας βοηθήσω.

Μιχάλης Πατεράκης
Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής
University of Indianapolis University of Middlesex
Καρνεάδου 37, Κολωνάκι
Δέχομαι κατόπιν ραντεβού
Τηλ: 211 7151 801
www.psychotherapy.net.gr
www.mixalispaterakis.gr