Μελαγχολία

Παλαιότερα μιλούσαμε μόνο για μελαγχολία. Σήμερα όταν η μελαγχολία είναι βαριά, αντικαθιστούμε τη λέξη με τον όρο “κατάθλιψη”. Ουσιαστικά πρόκειται για μία κλινική εικόνα ομοιάζουσα της κατάθλιψης αλλά κάπως πιο ήπιας. Ωστόσο οι ψυχολογικές ρίζες είναι ίδιες όπως ίδια είναι και η ενόχληση η οποία προκαλείται. Γιατί παθαίνει κανείς μελαγχολία; Γιατί να έχει απωλέσει κανείς την ευχαρίστηση; Γιατί να μην του κάνουν εντύπωση τα ευχάριστα ερεθίσματα της ζωής; Γιατί να αισθάνεται ένοχος και καταθλιπτικός;

Τί είναι η ενοχή; Η ενοχή υπάρχει γιατί μέσα μας σκοτώνουμε. Αλλά αυτές οι δολοφονίες γίνονται εσωτερικά και είναι ασυνείδητες. Όσο παραμένουν ασυνείδητες τόσο μεγαλύτερη ενοχή δημιουργούν. Αυτές οι δολοφονίες ξεκινούν από την βρεφική ζωή. Το μωρό επιτίθεται, θυμώνει όταν δεν ικανοποιείται. Και σκοτώνει. Εκεί όμως υπάρχει μεγάλος φόβος ότι ο άλλος θα σε εγκαταλείψει κι έτσι ο θυμός γυρίζει στον εαυτό. Λες δηλαδή «είμαι θυμωμένος με τον εαυτό μου» αντί να πεις: «είμαι θυμωμένος μαζί σου που δε με φρόντισες». Εκεί λοιπόν συμπεριφέρεσαι ενοχικά. Φταίς. Ο μελαγχολικός παλεύει με την ενοχή. Οργίζεται και η οργή απευθύνεται στον σημαντικό άλλο, στη μητρική φιγούρα. Τα πράγματα όμως είναι ακόμα πιο περίπλοκα γιατί στην βρεφική ηλικία ο εαυτός είναι συγχωνευμένος με τη μαμά. Οπότε πολλοί μελαγχολικοί ψάχνουν σχέσεις συγχώνευσης. Να είναι πάντα μαζί, να μοιράζονται τα πάντα, να μην αφήνει ποτέ ο ένας τον άλλο ή μπορεί να εμφανίζεται με υπερβολική ανεξαρτησία που είναι πάλι το ίδιο απλώς εκεί γίνεται η προσπάθεια να αποφύγει κανείς την συγχώνευση και την εξάρτηση δείχνοντας αυτόνομος. Τελικά όμως επιθυμεί και έχει ανάγκη ουσιαστικά από μία συγχωνευμένη δυάδα. Εγώ κι εσύ μαζί για πάντα. Αυτή η ανάγκη συγχώνευσης – εξάρτησης δείχνει με τον πιο εμφατικό τρόπο ότι ο άνθρωπος μέσα του φοβάται να αποχωριστεί από την φιγούρα φροντίδας. Γι’ αυτό και η ζωή του μελαγχολικού παρουσιάζει μία τραγικότητα στον τρόπο έκφρασής της. Αλλά η ζωή είναι τραγική από την φύση της αφού μόλις γεννηθούμε ξεκινάει το ταξίδι προς το θάνατο.

Η ζωή έχει έναν μηχανισμό ομοιόστασης. Όπως οργανικά έχουμε πάντα περίπου την ίδια θερμοκρασία στο σώμα μας, έτσι και σε ψυχικό επίπεδο υπάρχει η προσπάθεια να μειώνεται η δυσαρέσκεια και να αυξάνεται η ευχαρίστηση με αποτέλεσμα ένα μέσο επίπεδο λειτουργικότητας. Η διάθεση δηλαδή κρατιέται σε ένα μέσο επίπεδο με αποτέλεσμα να μην χρειάζεται να γίνονται υπερβολικές προσπάθειες για να κρατηθεί κανείς σε ψυχική ισορροπία. Έτσι λοιπόν ο ψυχοσωματικός οργανισμός μας, έχει την δυνατότητα μέσα από αυτή την διαδικασία προστασίας, να μπορεί να απολαύσει τις στιγμές της ευχαρίστησης. Όμως στην μελαγχολία αυτή η δυνατότητα δείχνει πολύ μειωμένη έως και απούσα. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ο Freud έλεγε ότι η σκιά του αντικειμένου πέφτει πάνω στον εαυτό. Το αντικείμενο είναι η σχέση με την μητρική φιγούρα η οποία δεν μπορεί να φέρει ικανοποίηση. Η σκιά των προβλημάτων αυτής της σχέσης πέφτει επάνω στον εαυτό. Ο εαυτός μας αποτελείται από εσωτερικευμένες αναπαραστάσεις σχέσεων. Ξέρουμε σήμερα ότι η ψυχολογική δόμηση αλλά και οι προβληματισμοί που έχει ο άνθρωπος, δεν είναι αποτέλεσμα μιας τελείως μοναδιαίας ατομικότητας. Τέτοιοι πράγμα φαίνεται σχεδόν αδύνατο να υπάρξει αν εξαιρέσουμε την δυνατότητα της αυτορύθμισης ορισμένων διαδικασιών όπως ο παλμός της καρδιάς ο οποίος όμως χωρίς την ζεστασιά της μητρικής φιγούρας θα έπαυε. Είμαστε λοιπόν φτιαγμένοι από σχέσεις και τα προβλήματα που εμφανίζονται σε αυτές τις εσωτερικευμένες σχέσεις βλέπουμε σε μια ψυχοθεραπεία. Και η ψυχοθεραπεία σχέση είναι. Είναι μία ειδική σχέση η οποία είναι φτιαγμένη με τέτοιο τρόπο ώστε να διευκολύνει την αναβίωση όλων των σημαντικών σχέσεων στην ζωή του ανθρώπου. Ο θεραπευόμενος φέρνει τις σχέσεις που έχει μέσα του και τις ξεδιπλώνει στην σχέση του με τον θεραπευτή. Ο θεραπευτής βλέπει αυτό το ξεδίπλωμα και αναλύει τον τρόπο με τον οποίο δομήθηκαν και εξελίχθηκαν αυτές οι σχέσεις ώστε να καθορίσει την θεραπευτική στάση. Αυτή η δουλειά είναι σημαντική και χρειάζεται ειδικούς χειρισμούς. Όσο οι σχέσεις ξεδιπλώνονται, τόσο έρχεται η στιγμή των επανορθώσεων. Οι άνθρωποι συνήθως επιμένουν να επαναλαμβάνουν τα ίδια όπως πάντα αλλά η θεραπεία είναι ανοιχτή και στην επανάληψη και στο να καταλάβει κανείς ότι την πράττει αυτή την επανάληψη. Αφού γίνουν αυτές οι προσπάθειες σιγά σιγά κάμπτονται οι αντιστάσεις. Κάμψη με την κάμψη, παρουσιάζεται μία διαφορετική εικόνα για τον εαυτό. Μία εικόνα που ποτέ δεν είχε βγει στο παρελθόν ή που είχε βγει αλλά κρύφτηκε από φόβο. Ο εαυτός αρχίζει να αναδύεται πιο καθαρά. Οι άνθρωποι αλλάζουν μέχρι και στα χαρακτηριστικά του προσώπου. Και την αλλαγή την βλέπουν και οι άλλοι άνθρωποι γύρω τους. Αυτό σημαίνει ότι η μελαγχολία εν προκειμένω αρχίζει και υποχωρεί γιατί και ο θυμός έχει επενδυθεί στη σχέση χωρίς να κρυφτεί αλλά και η κατάθλιψη μετά την επίθεση και την οργή έχει επενδυθεί κι αυτή.

Με πιο απλά λόγια, μπορεί να κάνει κανείς τις επιθέσεις αλλά μπορούμε να μιλήσουμε μαζί με αυτό και να πούμε και το συγγνώμη αλλά και τι έχει συμβεί και την αγάπη. Όταν συμβαίνει αυτό, οι άνθρωποι κλονίζονται. Καταλαβαίνουν ότι η ζωή δεν έχει κανένα ειδικό νόημα που πρέπει να το ψάξουμε έξω από εμάς. Ο καθένας βρίσκει ένα προσωπικό νόημα που είναι μέσα του. Είναι στις σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους. Δεν είναι εξωτερικό. Η εξωτερική πραγματικότητα είναι ασφαλώς μία βασική συνθήκη και μας επιτρέπει να διαχωρίζουμε τον εαυτό μας από την συγχώνευση, να μπορούμε να δούμε τον εαυτό μας ξεχωριστά και αυτή είναι η μία πλευρά της διαδικασίας. Η άλλη πλευρά είναι η διαδρομή προς τα μέσα. Να δούμε τι γίνεται μέσα μας. Όταν το δούμε αυτό τότε μπορούμε να δούμε και τους άλλους καλύτερα. Μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τι συμβαίνει έξω από εμάς. Αλλιώς μπερδεύεται η εσωτερική με την εξωτερική πραγματικότητα οπότε αν νομίζω εσωτερικά ότι οι άνθρωποι αγαπούν, θα γίνω εύκολα θύμα όσων αδυνατούν να αγαπήσουν και αν νομίζω μέσα μου ότι με παρακολουθούν θα βλέπω και έξω ότι ο κόσμος είναι έτοιμος να μου επιτεθεί. Τελικά οι άνθρωποι είναι αυτό που τους προβάλλουμε να είναι και για να μπορέσουμε να τους δούμε όπως πραγματικά είναι εκείνοι για τον εαυτό τους, θα πρέπει να πλησιάσουμε πρώτα απ’ όλα τον δικό μας εαυτό.

*Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου χωρίς την έγγραφη άδεια του συγγραφέα

Δείτε επίσης το άρθρο: Κάνω Σχέσεις

Η διαδικασία της ψυχοθεραπείας απαιτεί δέσμευση, αφοσίωση και απευθύνεται μόνο σε όσους βλέπουν σοβαρά οτι χρειάζεται να αλλάξουν τη ζωή τους. Αν σκέφτεστε να ξεκινήσετε αυτό το ταξίδι, καλέστε με στο 211 71 51 801 για να κλείσετε ένα ραντεβού και να δούμε μαζί πώς μπορώ να σας βοηθήσω

Μιχάλης Πατεράκης
Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής
Δέχομαι κατόπιν ραντεβού
Καρνεάδου 37 Κολωνάκι (δίπλα στον Ευαγγελισμό)
Τηλ: 211 71 51 801
www.mixalispaterakis.gr
www.psychotherapy.net.gr