Νευρική (Ψυχογενής) Ανορεξία

Ψυχογενης ανορεξια (και η ψυχογενης βουλιμία). Αυτές οι διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι πολύ συνηθισμένες στην σύγχρονη εποχή καί εμφανίζονται σε συντριπτικό ποσοστό στις νέες γυναίκες. Σχετικά με τον χρόνο εμφανισης των δυο αυτών διαταραχων, όσο αργότερα εμφανιστούν τόσο χειρότερη πρόγνωση έχουν. Εκτός ομως απο αυτες τις δυο κυρίες κατηγορίες, στις διαταραχες πρόσληψης της τροφής συμπεριλαμβάνονται οι περιστασιακες βουλιμικές διαταραχες και η υπερβολική λήψη τροφής οταν η τελευταία συνδέεται με άλλες ψυχολογικες διαταραχες (συνδεεται συχνα).

Η ψυχογενής ανορεξία είναι διαταραχή, η οποία χαρακτηρίζεται από εκούσια απώλεια του σωματικού βάρους, προκαλούμενη ή/καί συντηρούμενη από τον ίδιο τον ασθενή. Η διαταραχή επισυμβαίνει συνήθως σε κορίτσια της εφηβικής ηλικίας ή σε νεαρές γυναίκες. Όμως, σπανιότερα, προσβάλλονται απο ψυχογενή ανορεξια αγόρια στην εφηβική ηλικία και νεαροί άνδρες, οπως και νεαρά παιδιά στην προεφηβική ηλικία και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας μέχρι και την εμμηνόπαυση.

Σύμφωνα με το εγχειρίδιο διεθνούς ταξινόμησης των διαταραχων, η οριστική διάγνωση της νευρικής, δηλαδή της ψυχογενους προελεύσεως ανορεξίας, τίθεται με βαση τους 5 παρακάτω παράγοντες:

1. το σωματικό βάρος παραμένει τουλαχιστον 15% κατω απο το αναμενόμενο (είτε λόγω απωλειας είτε επειδή ποτέ δεν επιτεύχθηκε) ή ο δείκτης μάζας κατα Quetelet (βαρος/υψος στο τετράγωνο) ειναι 17,5 η λιγότερο. Σε ασθενείς προεφηβικής ηλικίας, μπορεί να παρατηρείται αδυναμία να επιτευχθεί η προσδοκώμενη για την ηλικία αύξηση του σωματικού βάρους.
2. η απώλεια βάρους αυτοπροκαλείται με την αποφυγή «παχυντικών» τροφών. Είναι δυνατόν επίσης να υπάρχουν ένα ή περισσότερα απο τα επόμενα: αυτοπροκαλούμενοι έμετοι, αυτοπροκαλούμενες κενώσεις με καθαρτικές ουσίες, υπερβολική σωματική άσκηση, χρήση φαρμάκων κατασταλτικών της όρεξης ή/καί διουρητικών.
3. υπαρχει παραμόρφωση της εικόνας του σωματικού εγώ υπό τη μορφή ειδικής ψυχοπαθολογίας κατά την οποία ο φόβος του πάχους επιδιαρκει ως παρέμβλητη, υπεραξιολογούμενη ιδέα και ο ασθενής επιβάλλει στον εαυτό του χαμηλό επίπεδο σωματικού βάρους.
4.  υπάρχει εκτεταμένη ενδοκρινική διαταραχή υποθαλαμο-υποφυσιογοναδικού άξονα εκδηλούμενη στις γυναίκες ως αμηνόρροια και στους άνδρες ως απώλεια του σεξουαλικού ενδιαφέροντος καί της ικανότητας.
5.  εάν η έναρξη της Ψυχογενους ανορεξίας τοποθετείται στην προεφηβική ηλικία, η διαδοχή των διαφόρων γεγονότων της ήβης καθυστερεί η αναστέλλεται (η αναπτυξη του ατόμου σταματά, στα κορίτσια οι μαστοι δεν αναπτύσσονται και υπαρχει πρωτογενής αμηνόρροια, στα αγόρια τα γεννητικό όργανα παραμένουν παιδικά). Με την ανάρρωση η ήβη συχνα συμπληρώνεται φυσιολογικά αλλα η εμμηναρχή καθυστερεί.

Συνήθως με την έναρξη της ψυχοθεραπείας και ακριβέστερα μετά απο λίγους μήνες θεραπείας (12-24 μηνες) τα βαρύτερα συμπτώματα αρχίζουν και δείχνουν μια ελαφρά υποτονικότητα. Επειδή όμως τα θέματα που εμπλέκονται είναι πάρα πολλά η θεραπεία παίρνει αρκετό καιρό. Το άτομο συνήθως υφίσταται πιέσεις από το περιβάλλον του γύρω από τις διατροφικές του συνήθειες. Αν προσθέσουμε καί τα ψυχολογικά ζητήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης, καί κακής διαχείρισης χρόνου που εμφανίζουν αυτά τα άτομα καθώς καί της ανάγκης υπερ-εργατικότητας ή/καί υπέρ-άσκησης την οποία επίσης εμφανίζουν, ολα αυτα συνεπάγονται συνεχή κόπωση, επομένως γίνεται κατανοητό ότι υπάρχει μια συνεχής ταλαιπωρία. Η ψυχοθεραπεία λειτουργεί πολύ καλά αλλά τα άτομα συχνά δεν αντέχουν την επιπρόσθετη κούραση καί εγκαταλείπουν. Αν όμως μείνουν έχουν πολύ καλές προοπτικές ισορρόπησης της διατροφής καί της εσωτερικής εικόνας του εαυτού η οποία αρχικά είναι πολύ στρεβλωμένη. Οι λόγοι της στρέβλωσης της εικόνας του εαυτού είναι βαθείς και απολύτως σημαντικοί για την ψυχική ισορροπία του ατόμου. Το περιβάλλον των ατόμων αυτών λοιπον πρέπει να ειναι υποστηρικτικο και να προτείνει στο άτομο να ξεκινήσει θεραπεια. Το κοντινο περιβάλλον ομως θα πρέπει να γνωρίζει οτι η τελική απόφαση ανήκει πάντα στον ίδιο τον ασθενη σχετικά με το αν θέλει να ξεκινησει θεραπεία.

Στην αρχή της ζωής η ασφάλεια και η απόλαυση ξεκινάει από την στοματική κοιλότητα. Παίζει πολύ μεγάλη σημασία η συνολική φροντίδα και κυρίως το χάδι αλλά η στιγμή της έκφρασης της στοματικής ανάγκης είναι κυρίαρχη. Εκεί βάζεις μέσα σου, εκτός από το γάλα, και την αίσθηση της ασφάλειας. Γιατί; Γιατί η πείνα φέρνει δυσφορία. Δεν αντέχεται. Νιώθεις σα να πιέζεται το εσωτερικό του σώματος και η αίσθηση της απειλής μεγαλώνει. Ταυτόχρονα παίρνεις απόλαυση από την στοματική κοιλότητα όπως στην ενήλικη ζωή όταν φιλάς στο στόμα τον/την ερωτικό/ή σύντροφο και βέβαια αυτή η διαδικασία στην βρεφική κατάσταση γίνεται σε θέση αγκαλιάς. Οπότε όλα είναι φτιαγμένα με τέτοιο τρόπο προκειμένου να δημιουργηθεί εσωτερική αγαλλίαση. Αυτήν θα ψάχνεις και αργότερα στην ενήλικη ζωή σε μια σχέση. Εκεί δημιουργείται ένας δεσμός ο οποίος υπό αρκετά καλές συνθήκες θα έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά: την σταθερότητα (είσαι εσύ μόνο που με φροντίζεις και δεν αλλάζεις), την στενότητα (είμαστε συνέχεια μαζί) και την θερμότητα κατά την οποία εννοούμε την συναισθηματική προσέγγιση, την οικειότητα, όλα όσα φέρνει σε μια σχέση το παιχνίδι η συχνή συναναστροφή, και όλα όσα υπάρχουν εκεί και μας δένουν με τον άλλο. Κυρίως εννοούμε δηλαδή το νοιάξιμο γιατί κατά την διάρκεια αυτής της διαδικασίας αναπτύσσεται έγνοια προς τον άλλο. Αυτός ο δεσμός είναι το πιο σημαντικό πράγμα διότι αν έχει μια καλή εξέλιξη τότε η πορεία του ψυχισμού θα έχει σταθερές βάσεις ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης. Μια καλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη σημαίνει ότι η επιθετικότητα μπορεί να απορροφηθεί από τον σημαντικό άλλο με ήρεμο τρόπο οπότε δεν αναγκάζεται κανείς να στρέψει εναντίον του εαυτού του τις επιθετικές ορμές. Η επιθετικότητα δεν παίρνει αυτοκαταστροφική διαδρομή. Το να μην τρώω είναι μία επίθεση στον εαυτό. Οι ρίζες είναι στην αίσθηση του κατά πόσον αισθάνεται κανείς δεκτικός. Για τις γυναίκες είναι ακόμα σημαντικότερο διότι αλλάζουν δρόμο αγάπης και δείχνουν προτίμηση στον πατέρα. Οπότε αν υπάρχουν προβλήματα στο δεσμό με τη μητέρα και ο πατέρας δεν δείχνει νοιάξιμο για την κόρη του, τότε το μικρό κορίτσι αισθάνεται ότι δεν μπορεί να δώσει πουθενά τον εαυτό της. Με την μείωση της τροφής και την αλλαγή της εικόνας του σώματός της ουσιαστικά δείχνει τον φόβο της ότι έχει μείνει μόνη της και ότι δεν αγαπιέται. Για τα κορίτσια έχει ουσιαστικότερη σημασία να αγαπιώνται παρά οτιδήποτε άλλο.

Για τους άντρες, επειδή μένουν σαν παιδιά στην αγάπη με τη μάνα τους δεν είναι τόσο σημαντικό αφού πάνε από γυναίκα σε γυναίκα αν δεν μπορούν να επενδύσουν σε μία. Ωστόσο για τις γυναίκες η αίσθηση ότι κάποιος τις θέλει και νοιάζεται για εκείνες είναι πολύ σημαντική. Η τροφή είναι ένας δείκτης ο οποίος δείχνει πως συμπεριφέρεται κανείς στον εαυτό του. Τί εικόνα έχει γι’αυτόν και τί πληγές μπορεί να αντιμετωπίσει. Ξέρουμε σήμερα ότι τα θέματα διατροφής και της εικόνας του σώματος έχουν να κάνουν με θέματα δεσμού, νοιαξίματος, επένδυσης του εαυτού και επιθετικότητας η οποία στοχεύει στην ανάγκη για εξάρτηση και δεν γίνεται παραδεκτή από το άτομο γιατί κρύβει μεγάλο φόβο εγκατάλειψης. Στην θεραπεία μέσω της μεταβίβασης των αισθημάτων στο πρόσωπο του θεραπευτή, βλέπουμε τα κρυμμένα αισθήματα, τα φέρνουμε στην επιφάνεια δηλαδή τα ζωντανεύουμε και με αυτό τον τρόπο ο ασθενής ξαναζεί με ασφάλεια την παιδική του ηλικία. Εκεί μπορούμε να επιφέρουμε επανορθώσεις και να τροποποιήσουμε σταδιακά την εμπειρία της αίσθησης εγκατάλειψης με μία νέα εμπειρία όπου υπάρχει κάποια περισσότερη ζεστασιά και οικειότητα. Το σώμα και ο ψυχισμός συνδέονται με το χάδι, την τροφή και την φροντίδα. Αυτά γίνονται και σε μία σωστή θεραπεία όπου γίνεται με την ανάλυση της θεραπευτικής σχέσης δηλαδή των αισθημάτων τα οποία αναπτύσσονται από συνεδρία σε συνεδρία από τον ασθενή προς τον θεραπευτή. Επίσης βοηθάει πάρα πολύ το γεγονός ότι ο άνθρωπος μιλάει ελεύθερα και χωρίς κανένα περιορισμό και καμμία λογοκρισία καθώς επίσης βλέπουμε το ασυνείδητο υλικό που προέρχεται από τις φαντασιώσεις, την ονειρική διαδικασία, τις παραπραξίες τα ολισθήματα της γλώσσας και όλες τις ασυνείδητες αντιδράσεις οι οποίες μπορεί να παρουσιαστούν με διάφορους άλλους τρόπους όπως π.χ το ξέχασμα, το μπέρδεμα ονομάτων, οι επαναλήψεις που δεν έχουν νόημα και πάρα πολλά άλλα πράγματα που δείχνουν τα πραγματικά αισθήματα που έχουμε κρύψει μέσα μας. Σε μια πραγματική θεραπεία τα ψάχνουμε όλα αυτά με σκοπό να έρθουμε σε επαφή με τα ασυνείδητα, καταπιεσμένα αισθήματα και να τα βιώσουμε μαζί στο ασφαλές πλαίσιο του θεραπευτικού δωματίου.

*Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου χωρίς την έγγραφη άδεια του συγγραφέα

Δείτε επίσης: Νευρική (Ψυχογενής) Βουλιμία

Η διαδικασία της ψυχοθεραπείας απαιτεί δέσμευση, αφοσίωση και απευθύνεται μόνο σε όσους βλέπουν σοβαρά οτι χρειάζεται να αλλάξουν τη ζωή τους. Αν σκέφτεστε να ξεκινήσετε αυτό το ταξίδι, καλέστε με στο 211 71 51 801 για να κλείσετε ένα ραντεβού και να δούμε μαζί πώς μπορώ να σας βοηθήσω.

Μιχάλης Πατεράκης
Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής
University of Indianapolis University of Middlesex
Καρνεάδου 37, Κολωνάκι
Δέχομαι κατόπιν ραντεβού
Τηλ: 211 7151 801
www.psychotherapy.net.gr
www.mixalispaterakis.gr