Η Δυσκολία Της Επικοινωνίας
Οι άνθρωποι είναι πολύ δύσκολο να συννενοηθούν. Είναι πολύ δύσκολο να βάλουν στην άκρη τον εαυτό τους και να δούν τον άλλο. Είναι πολύ δύσκολο να παραμερίσουν την ασυνείδητη επιθετικότητά τους και την ανάγκη να επιβάλλουν την γνώμη τους. Επίσης είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταφέρουν να ανεχτούν οτιδήποτε είναι διαφορετικό από όσα εκείνοι έχουν ως αναφορές στο νοητικό, πνευματικό και ψυχολογικό τους πεδίο. Αυτά μπορεί να τα παρατηρήσει κανείς εύκολα στην καθημερινότητα και μπορούμε να τα παρατηρήσουμε επίσης με τον πιο έντονο τρόπο στην διαδικασία της ψυχοθεραπείας όπου ασχολούμαστε με τα αισθήματα τα οποία κρύβουμε μέσα μας από την παιδική μας ζωή και τα οποία καθορίζουν την συμπεριφορά μας και τον τρόπο με τον οποίο σχετιζόμαστε με τους άλλους ανθρώπους στην ενήλικη ζωή. Για να μπορέσει ο άνθρωπος λοιπόν να καλύψει και το πιο ουσιαστικό, το πιο βαθύ, το πιο ευαίσθητο κομμάτι της ύπαρξης, το συναισθηματικό εκείνο μέρος που αποτελεί και τον πυρήνα της ζωής, θα πρέπει να κοιτάξει πολύ βαθιά μέσα του και να προσπαθήσει να καταλάβει ποιος είναι, γιατί φτιάχτηκε με τον τρόπο που φτιάχτηκε, και τί συνέπειες έχουν μέσα του οι συνθήκες τις οποίες βίωσε στην παιδική του ζωή η οποία απωθείται και μένει μόνο ένα αίσθημα σαν απόηχος εκείνης της ηλικίας.
Το Πλαίσιο Της Απώθησης
Απωθώ σημαίνει καταπιέζω. Δεν σημαίνει σκοτώνω. Τα αισθήματα που απωθούμε δεν πεθαίνουν. Νομίζουμε πως πεθαίνουν. Αλλά αν είχες ανάγκη το χάδι και δεν το έπαιρνες, τότε απωθείς την αδιαφορία που σου έχουν δείξει και την αντιστρέφεις. Δηλαδή την αδιαφορία την κάνεις αγάπη για να την αντέξεις. Οπότε αργότερα όταν θα θέλεις οικειότητα θα βρίσκεις άτομα αδιάφορα από τα οποία θα περιμένεις να σε αγαπήσουν. Οι επιλογές μας καθορίζονται με ασυνείδητο τρόπο. Δεν διαλέγουμε συνειδητά. Διαλέγουμε με βάση τις πληγές μας. Όπου υπάρχει τραύμα σχηματίζεται η ανάγκη επούλωσης. Προσπαθεί λοιπόν το άτομο να επουλώσει το τραύμα μέσα από μία σχέση, ίδια με εκείνη της παιδικής ηλικίας. Αν δεν ξέρεις ότι κάνεις τέτοιες επιλογές, και μάλιστα τόσο μπερδεμένες, αν δεν ξέρεις ποια είναι τα πραγματικά αιθήματα που νιώθεις μέσα σου, αν δηλαδή το μίσος το κάνεις αγάπη, αν την αδιαφορία την κάνεις οικειότητα, τότε δεν μπορείς να κάνεις και σχέσεις που οδηγούν σε συννενόηση. Η επικοινωνία καθορίζεται από αυτές τις ανάγκες που έχουμε μέσα μας που δεν μπορέσαμε να καλύψουμε. Αυτές μας οδηγούν να επιλέξουμε. Αλλά είναι απωθημένες πράγμα που σημαίνει ότι είναι καταπιεσμένες και βγαίνουν με διαστρεβλωμένο τρόπο.
Η Πραγματική Οικειότητα
Τι σημαίνει οικειότητα; Στην ενήλικη ζωή οικειότητα αναπτύσσεται όταν αρχίζεις να γνωρίζεις τον άλλο. Δεν είναι οικειότητα αυτό που θέλω να νιώσω και σε κάνω να φαίνεσαι ότι με καταλαβαίνεις. Αυτό είναι απλώς η δικιά μου η ανάγκη την οποία σου την φοράω και σε βλέπω έτσι. Δηλαδή δεν σε βλέπω. Έτσι όταν αύριο θα περιμένω να είσαι κοντά μου σε μια δύσκολη στιγμή και εσύ δεν είσαι, θα πέσω από τα σύννεφα. Στις σχέσεις δεν βλέπουμε τον άλλο. Οι άνθρωποι βλέπουμε τον εαυτό μας. Κολυμπάμε στο ναρκισσισμό μας. Ο εαυτός μας, μας σπρώχνει να ζούμε και να αναπνέουμε μόνο για να νιώθουμε την ατομική μας ύπαρξη. Τί χρειάζεται για να μπορέσουμε να δούμε τον άλλο; Χρειάζεται να μην είμαστε πολύ στερημένοι και κάποιος να μας έχει καταλάβει. Αυτά τα δύο στοιχεία χρειάζονται να υπάρχουν προκειμένου να έχουμε την δυνατότητα να κοιτάξουμε και τον άλλο χωρίς να χαθούμε αυτόματα στην δίνη του εαυτού μας. Ο εαυτός μας είναι μια θάλασσας και κολυμπάμε μέσα εκεί. Ένας τεράστιος ωκεανός. Τον εαυτό μας βλέπουμε στα παιδιά μας, στους συντρόφους μας και στους φίλους. Γι’ αυτό και τα παιδιά αισθάνονται ότι τα χρησιμοποιούν οι γονείς τους. Γιατί κανείς δε μπορεί να δεί τα παιδιά του ως αυτόνομα. Δεν τα έκανε για να είναι αυτόνομα. Τα έκανε για να είναι συνέχειά του. Αυτό είναι το κίνητρο όλων των ανθρώπων. Από τον φόβο του θανάτου προκύπτει η ανάγκη να κάνει κανείς παιδιά και τα θέλει να είναι σαν και τον εαυτό του.
Αυτό είναι το τίμημα όλων των ανθρώπων για να έρθουν στη ζωή. Πληρώνουν την ζωή τους με την επιθυμία των γεννητόρων τους. Από την αρχή της ζωής και πριν ακόμα εξέλθει το άτομο από το σώμα της μητέρας του, έχει σχηματιστεί ένα φαντασιωσικό πλαίσιο γύρω από το οποίο σχηματίζονται οι ψυχολογικές συνθήκες μέσα στις οποίες θα ζήσει το άτομο. Αυτό είναι φυσιολογικό μέχρι το σημείο που αρχίζει να μην υπολογίζει το ιδιοσυγκρασιακό στοιχείο του ατόμου. Η ιδιοσυγκρασία συνίσταται στις γονιδιακές καταβολές και ο τρόπος με τον οποίο προσλαμβάνει τα ερεθίσματα το άτομο. Ξέρουμε ότι, σε ψυχολογικό επίπεδο, το μωρό πρέπει να το αφήνουμε να μας οδηγεί. Όποτε πεινάσει εκείνο το ταϊζουμε, όποτε θέλει να κοιμηθεί και να ξυπνήσει εκείνο κοιμάται και ξυπνάει, μας οδηγεί. Αυτό το καταλαβαίνει μία σχετικά καλή μητέρα και αφήνει να εξελιχθεί η αυτόματη λειτουργία του. Όλα αυτά συμβαίνουν μέσα στο ασφαλές και οικείο πλαίσιο του μητρικού περιβάλλοντος το οποίο υποστηρίζεται ιδανικά από την πατρική λειτουργία. Εκεί λοιπόν μπορεί να υπάρχει μία αίσθηση οικειότητας την οποία ψάχνουμε σε όλη μας τη ζωή αλλά δεν υπάρχει πουθενά. Έτσι είναι η ζωή. Στον έρωτα επαναλαμβάνεται αυτή η αίσθηση και έχουμε την ψευδαίσθηση ότι την ξαναζούμε και ότι υπάρχει κάπου πραγματικά. Όντως υπάρχει πραγματικά αν υπήρξε κάποτε γιατί βρίσκεται μέσα μας. Την κουβαλάμε. Αλλά είναι δύσκολο να την ξαναβρείς σε μια σχέση γιατί δεν ταιριάζουν όλες οι οικειότητες.
Η Νευρωτική Επιλογή
Αν είσαι αρκετά τυχερός να ζήσεις με μια μητέρα που σε αγάπησε για σένα και σε άφησε να εξελιχθείς, αν με άλλα λόγια δεν είσαι στερημένος, αν δηλαδή μπόρεσες να αφήσεις ελεύθερες τις ορμές σου να εκφραστούν και να επενδυθούν στο σώμα σου χωρίς μεγάλη ενοχή και ντροπή, τότε μπορείς πιο εύκολα να βρεις έναν όμοιο σαν κι εσένα για να συνεχίσεις να ζεις την ζεστή σχέση της οικειότητας. Αλλιώς επιλέγεις αντιθετικά, επιλέγεις έναν αντίθετο χαρακτήρα από τον οποίο περιμένεις να φερθεί με όμοιο τρόπο αλλά αυτό είναι αδύνατο. Αυτή είναι η λεγόμενη νευρωτική επιλογή. Δηλαδή προσπαθείς να επιβληθείς, γίνεσαι εξουσιαστικός, δεν σε ενδιαφέρει να δείς τίποτα πέρα από τον εαυτό σου, έχεις μεγάλη επιθετικότητα, πνίγεσαι μέσα στα στερεότυπα και στις ενοχές, εξιδανικεύεις του γονείς, εξαρτάσαι από την γνώμη τους, από τη μορφή τους, δεν μπορείς να πάρεις αποφάσεις, αμφιβάλλεις για τα πάντα και από πάνω βάζεις και μία επίφαση δύναμης. Παρουσιάζεσαι σαν αποφασιστικός, σαν δυνατός, σαν ώριμος. Αλλά αν είσαι πραγματικά αποφασιστικός, πραγματικά ώριμος, δεν χρειάζεσαι να το δείξεις. Από την παρουσία σου και μόνο φαίνονται αυτά αν πραγματικά είσαι ώριμος. Δεν τα επιδυκνείει ένας που τα έχει. Οι περισσότεροι άνθρωποι όμως είναι γιατί υπερισχύει η παιδικότητα. Η παιδικότητα δεν φεύγει με το χρόνο ούτε με την μόρφωση, ούτε με ειδικές ικανότητες ή δεξιότητες. Μπορείς να είσαι καθηγητής πανεπιστημίου και να έχεις γνώσεις αλλά να είσαι συναισθηματικά ανώριμος. Μπορείς να είσαι επαγγελματικά επιτυχημένος και να μην μπορείς να κάνεις καλές σχέσεις. Η συναισθηματική ζωή δεν φτιάχνεται με τη μόρφωση, ούτε ωριμάζει με το χρόνο που περνά. Ένα πεντάχρονο παιδί μπορεί να είναι ωριμότερο από έναν ογδοντάχρονο. Είναι άλλα εκείνα που χρειάζονται για να ωριμάσει κανείς. Χρειάζεται να ξέρει τι προβλήματα έχει μέσα του από τα πρώτα έξι χρόνια της ζωής του. Αυτό γίνεται με κατανόηση. Αυτό κάνουμε στη θεραπεία. Είναι πολύπλοκο, παίρνει αρκετό χρόνο, χρειάζεται δέσμευση, αλλά μαθαίνεις τον εαυτό σου εκεί. Καταλαβαίνεις πως φτιάχτηκες και τί συνέβη μέσα σου κατά τη διάρκεια της ψυχικής σου ανάπτυξης.
*Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου χωρίς την έγγραφη άδεια του συγγραφέα
Δείτε επίσης: Όταν υπάρχουν παιδιά
Η διαδικασία της ψυχοθεραπείας απαιτεί δέσμευση, αφοσίωση και απευθύνεται μόνο σε όσους βλέπουν σοβαρά οτι χρειάζεται να αλλάξουν τη ζωή τους. Αν σκέφτεστε να ξεκινήσετε αυτό το ταξίδι, καλέστε με στο 211 71 51 801 για να κλείσετε ένα ραντεβού και να δούμε μαζί πώς μπορώ να σας βοηθήσω.
Μιχάλης Πατεράκης
Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής
University of Indianapolis University of Middlesex
Καρνεάδου 37, Κολωνάκι
Δέχομαι κατόπιν ραντεβού
Τηλ: 211 7151 801
www.psychotherapy.net.gr
www.mixalispaterakis.gr
