Θυμός Στη Σχέση
Η σχέση ενός ζευγαριού είναι εξ ορισμού πολύπλοκη γιατί υπάρχει πάντα ο ψυχισμός του ενός σε αντιδιαστολή με τον ψυχισμό του άλλου. Πως αυτά μπορούν να συννενοηθούν; Πως μπορούν να ανεχθούν την ύπαρξη του άλλου; Πως μπορούν να συμβιώσουν; Ο θυμός είναι μία έκφραση αυτής της χωρίς συνείδησης κατάστασης κατά την οποία ο εαυτός φοβάται ότι δεν μπορεί να επενδυθεί. Για να καταλάβουμε περισσότερα πράγματα γύρω από αυτό το θέμα θα πρέπει να δούμε πρωτίστως τί νόημα έχει ο θυμός για το άτομο αυτό καθεαυτό στην πρώτη βασική σχέση στη ζωή του.
Ο Θυμός Είναι Σήμα Απειλής
Θυμός βγαίνει όταν ο εαυτός βρίσκεται σε κατάσταση κινδύνου. Και ουσιαστικά δεν είναι θυμός αλλά οργή. Ένας άνθρωπος γενικά θυμωμένος δεν μπορεί να βρεί ησυχία. Αν παρατηρήσουμε προσεκτικά αυτός ο άνθρωπος ζητάει να επενδύσει την ορμή αυτού του θυμού. Ζητάει να προσκολληθεί. Ένας θυμωμένος άνθρωπος είναι δυνατόν να ζητάει την προσκόλληση. Ναι. Είναι μία κραυγή να δώσει και να πάρει. Είναι μία κατάσταση κατά την οποία η ενέργεια του εαυτού θέλει να βρεί τρόπο να γίνει κατανοητός. Αυτή θα ήταν μία επένδυσή του. Ο θυμός θέλει να επενδυθεί. Τί σημαίνει “να επενδυθεί;” Σημαίνει να μπορέσει να κρατηθεί. Η έλλειψη κρατήματος, ο φόβος ότι θα πέσεις κάτω και θα σπάσεις σαν γυάλινο μπιμπελό είναι τεράστιος. Αν έχεις την αίσθηση αυτή, αυτό τον φόβο, τότε η αντίδραση είναι να φωνάξεις. Θα κλάψεις, θα ζητήσεις βοήθεια. Αν είσαι μωρό έχεις μόνο το κλάμα. Τη φωνή. Και την κίνηση όσο μπορείς. Να κουνήσεις τα πόδια σου και τα χέρια σου. Μετά ο άλλος τρόπος να το επικοινωνήσεις αυτό που θες αν δε σε καταλαβαίνουν με όλα τα υπόλοιπα, είναι να αρρωστήσεις. Η αρώστια είναι ένας τρόπος επικοινωνίας. Τότε θα έρθουν να ασχοληθούν μαζί σου. Αλλά η πραγματική αιτία είναι το κράτημα. Όλα ξεκινούν από εκεί.
Η Βασική Ναρκισσιστική Ανάγκη
Η πρώτη ανάγκη του εαυτού είναι η επιβίωση. Αλλά το να επιβιώσεις εξαρτάται από την επικοινωνία. Χωρίς επικοινωνία δεν υπάρχει ζωή αλλά αυτή η επικοινωνία χρειάζεται έναν άλλο. Ο άλλος είναι απαραίτητος όσο κι αν δεν είναι εναρμονισμένος μαζί μας. Τον χρειαζόμαστε ακόμα κι αν είναι η κόλαση. Όσο μπορεί να απαντάει και να μην καθυστερεί πολύ στισ αιτησεις μας, τόσο ασφαλέστερος γίνεται ο κόσμος. Αλλά πέρα από αυτό, είναι και μία αίσθηση που δεν μπορεί να περιγραφεί εύκολα ότι ο εαυτός μας μπορεί να επενδυθεί κάπου. Να μην είναι στον αέρα. Να βρίσκεται μέσα σε ένα πλαίσιο. Αυτή η κατάσταση της “πλαισιωμένης οντότητας” είναι πολύ βασική για τον ψυχισμό. Είναι η προυπόθεση για να μπορεί να υπάρχει συνεκτικότητα και για να μπορούν να αναπτυχθούν τα φαινόμενα μιας υγιούς συναναστροφής. Ωστόσο στην αρχή της ζωής φαίνεται ότι υπάρχει μία προστασία για το πρώτο δίμηνο η οποία εμφανίζεται στον αυτιστικό τρόπο του βρέφους να κοιμάται πάρα πολύ και ουσιαστικά να είναι αποσυρμένο στο νεογέννητο κόσμο του. Η μητέρα είναι από την αρχή εκεί αλλά η φύση έχει προνοήσει ωστε να υπάρχει χρόνος για να μπορούν τα δύο μέρη να ενοποιηθούν εκ νέου μέσα στο φαντασιωσικό σύμπαν που θα καθυστερήσει να γίνει συμβολικό και πραγματικό σύμπαν αλλά που είναι απαραίτητος αυτός ο χρόνος προκειμένου να λάβει χώρα η πρώτη παρουσία του βρέφους στην σχέση του με τον κόσμο εκτός της μήτρας.
Η Προσπάθεια Επένδυσης Είναι Η Προσπάθεια Σχέσης
Γιατί οι άνθρωποι θέλουν να κάνουν κοντινές σχέσεις; Γιατί στις κοντινές σχέσεις μπορούμε να καθρεφτιστούμε. Να δούμε τον εαυτό μας. Αλλά αυτό είναι ένα είδος θεραπείας παρόλο που δεν είναι σωστή θεραπεία γιατί η άλλη πλευρά δεν είναι εκεί για μας αλλά για τον εαυτό της. Σε μια πραγματική θεραπεία ο θεραπευτής κοιτάζει εσένα. Όχι τον εαυτό του. Γι’ αυτό και πληρώνεται. Είναι η αποζημίωσή του. Στην καθημερινότητα όμως οι σχέσεις τις οποίες συνάπτουμε δεν μπορούν να είναι θεραπευτικές αλλά μποούν να είναι βοηθητικές για να έχουμε κάποια μικρή εποπτεία του εαυτού μας. Να έχουμε το νού μας δηλαδή ότι είμαστε ζωντανοί. Ότι είμαστε καλά, ότι οι δυνατότητες της επικοινωνίας μας μέσω του λόγου, μέσω της εικονοπλασίας, μέσω της σκέψης, του συμβολισμού, της φαντασίας, ότι είναι άθικτες. Έχουμε δηλαδή την ευκαιρία να μπούμε ως ο εαυτός μας μέσα σε μία καθρεπτική διαδικασία για να εξασφαλίσουμε την ακεραιότητά μας. Είμαστε εμείς και μπορούμε να το δούμε. Αν δεν είμαστε εμείς, αν δεν μπορούμε να δούμε τον εαυτό μας, αν υπάρχει η υποψία ότι έχει πληγεί το εγώ μας, τότε κινητοποιείται ένας προστατευτικός σχηματισμός ο οποίος στέλνει σήμα κινδύνου. Όταν απειλείται το όριο του εαυτού είτε αυτό αφορά το εξωτερικό πλαίσιο (ότι αρχίζω από εδώ και τελειώνω εκεί), είτε αφορά την εσωτερική συνοχή (οι σχέσεις με τα αντικείμενα που έχω μέσα μου), τότε πρέπει με κάποιο τρόπο αυτό να γίνει κατανοητό στον εαυτό για να αμυνθεί. Πότε υπάρχει μεγάλος συναγερμός;
Όταν υπάρχει απειλή αφανισμού. Εκεί βγαίνει θυμός. Ο θυμός είναι αντίδραση στον κίνδυνο. Το ίδιο και η έκρηξη. Ο φόβος είναι μεγάλος και στις εκρήξεις προέρχεται από προσπάθειες τις οποίες έχει κάνει ο άνθρωπος να επικοινωνήσει αλλά δεν μπόρεσε να επενδύσει τις ορμές του αυτές. Αν απορροφηθεί αυτή η αίσθηση ότι θέλεις να δώσεις τον εαυτό σου και μάλιστα αυτή η αίσθηση σου δοθεί πίσω σαν απάντηση εμπλουτισμένη με την αγάπη του άλλου, τότε ο εαυτός όχι μόνο απειλείται αλλά γίνεται και πιο πλούσιος. Είναι η απάντηση της φιγούρας που σε φροντίζει και είναι μια απάντηση μέσα στην οποία εμπεριέχεται το εγώ σου και το εγώ μου. Μετά θα σου ξαναδώσω γιατί ξέρω ότι θα εισαι εκεί και θα γίνει το ίδιο και το ίδιο και το ίδιο και θα μπορέσεις να είσαι ασφαλής. Εκεί ο θυμός δεν έχει λόγο ύπαρξης. Μπορεί καμμιά φορά να μη σε βρίσκω αμέσως και να ανησυχώ αλλά σύντομα σε βρίσκω και παίζουμε ευχάριστα με γέλια και χαρές. Αργότερα μπορώ να φύγω από σένα γιατί θα είμαι πιο δυνατός και θα μπορώ να γυρίσω ξέροντας ότι η κούρασή μου θα βρεί καταφύγιο. Εκεί δεν υπάρχει θυμός. Αν δε σε βρίσκω ποτέ, αν δεν υπάρχει τρόπος να επικοινωνηήσω μαζί σου, αν δεν παίρνω απάντηση, τότε μπαίνει μέσα ο φόβος και τότε ο μόνος τρόπος να επικοινωνήσω είναι πεθαίνοντας. Κι αν σωθώ, θα έχω την αίσθηση ότι θα πεθάνω και θα ζητάω να σωθώ. Η οργή είναι φόβος αφανισμού. Ο θυμός είναι προσπάθεια επικοινωνίας. Η αρρώστια είναι η σωματική έκφραση της ψυχικής απελπισίας.
Η Ανοχή Και Η Κατανόηση
Στις σχέσεις πρέπει να έχουμε ανοχή. Αν όμως είμαστε από πριν θυμωμένοι δεν μπορούμε να έχουμε κατανόηση. Αν είμαστε απόλυτοι δεν μπορούμε να ανεχτούμε το παραμικρό. Αν έχουμε θέματα με την εξουσία και πάλι δεν μπορούμε να ανεχθούμε τίποτα γιατί ασυνείδητα θέλουμε είτε να αποκρούσουμε την επιβολή της εξουσίας, είτε να την επιβάλλουμε. Όλα προέρχονται από τα απωθημένα συναισθήματα της παιδικής μας ζωής οπότε προυπάρχουν. Δεν σχηματίζονται στην τωρινή σχέση. Και ο καθένας κουβαλάει τον εαυτό του από πάντα. Από τη μήτρα ακόμα που δεν ήταν διαμορφωμένος αλλά που διάφορες καταστάσεις στο εκεί περιβάλλον δημιουργούσαν αισθήσεις ανασφάλειας, φόβου, αντίδρασης, κτλ. Η ανοχή είναι απαραίτητη αλλά ανοχή χωρίς να καταλάβω τί σημαίνει δεν υπάρχει. Και το να καταλάβω δεν σημαίνει μόνο να καταλάβω νοητικά αλλά να νιώσω τον πόνο τον δικό μου. Μετά θα μπορώ να νιώσω και τον πόνο του άλλου. Τότε καταλαβαίνω μόνο. Χωρίς την συναισθηματική κατανόηση των πληγωμάτων δεν μπορεί να υπάρξει ανοχή ούτε προχώρημα στη σχέση. Αυτό κάνουμε στη θεραπεία. Ερχόμαστε σε πραγματική επαφή με τα συναισθήματα που έχουμε διώξει να μην τα βλέπουμε μπροστά μας. Με ασφάλεια, σταδιακά, περνάμε όλα τα ποτάμια και τα εμπόδια, και σιγά σιγά φτάνουμε στο συναίσθημα. Δύσκολο ναι. Αδύνατο όχι. Τα ζευγάρια καταλαβαίνουν αν προσπαθήσουν. Όσο δύσκολη κι αν είναι η σχέση. Εκτός από τις περιπτώσεις που θέλουν να πληγώνουν παθολογικά ο ένας τον άλλο οπότε εκεί κοιτάοζουμε να χωρίσουν ομαλά. Αλλά αυτοί δεν θέλουν και να χωρίσουν οπότε διαιωνίζουν την κακία και απλως καταστρέφουν τα παιδιά τους. Ακόμα όμως κι εκεί μπορούν να γίνουν βήματα. Η προσπάθεια είναι σημαντική. Μια θεραπεία πραγματική που στόχο έχει να φέρει τους ανθρώπους σε συναισθηματική επαφή με τον εαυτό τους, βοηθάει σημαντικά τους ίδιους και την σχέση με τον σύντροφό τους.
*Απαγορεύεται η αναδημοσίευση του άρθρου χωρίς την έγγραφη άδεια του συγγραφέα
Η διαδικασία της ψυχοθεραπείας απαιτεί δέσμευση, αφοσίωση και απευθύνεται μόνο σε όσους βλέπουν σοβαρά οτι χρειάζεται να αλλάξουν τη ζωή τους. Αν σκέφτεστε να ξεκινήσετε αυτό το ταξίδι, καλέστε με στο 211 71 51 801 για να κλείσετε ένα ραντεβού και να δούμε μαζί πώς μπορώ να σας βοηθήσω.
Μιχάλης Πατεράκης
Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής
University of Indianapolis University of Middlesex
Καρνεάδου 37, Κολωνάκι
Δέχομαι κατόπιν ραντεβού
Τηλ: 211 7151 801
www.psychotherapy.net.gr
www.mixalispaterakis.gr
